توێژینەوەیەک؛ مانگێک پێش رودانی، نیشانەکانی جەڵتەی دڵ دەردەکەوێت

وێڕای ئەوەی نەخۆشییەکانی دڵ و سوڕی خوێن هۆکاری سەرەکی حاڵەتەکانی مردنە لەسەر ئاستی جیهان، جگە لەوەش چەندین هەڵمەتی هۆشیارکردنەوە هەیە بۆ ئاگاداربون لە ئاماژەکانی توشبون بە نەخۆشی جەڵتەی دڵ، کە بەشێکی زۆر لە هاوڵاتیان بێ ئاگان لێی.
دەستەی نەخۆشییەکانی دڵ لە ئەمەریکا لێکۆڵینەوەیەکی ئەنجامداوە، کە (600) کەس بەشدارییان تێداکردوە و تێیدا باس لە ئاماژەکانی توشبون بە نەخۆشی جەڵتەی دڵ کراوە، پێش کاتی رودانی.
لێکۆڵینەوەکە دەریدەخات، هاوڵاتیان دەتوانن پێش توشبونیان بە جەڵتەی دڵ هەست بە ئاماژەکانی بکەن، بەجۆرێک لە (50%)ی ئەو کەسانەی بەشدارییان لە لێکۆڵینەوەکەدا کردوە، پێش جەڵتەی دڵ هەستیان بە ئازاری سنگیان کردوە و (15%)بەشداربوانیش هەستیان بە تەنگە نەفەسی و (4%)یش هەستیان بە گێژبون و لاوازی و کەمبونەوەی لێدانی دڵ کردوە.
بەپێی ئەنجامی توێژینەوەکە، ئەو ئاماژانە پێش مانگێک لە دروستبونی جەڵتەی دڵ دەردەکەوێت و پزیکشەکانیش هۆشیاری ئەوە دەدەنە نەخۆشەکان، لەکاتی هەستکردن بەو نیشانانە سەردانی نەخۆشخانە بکەن.
بەپێی نوێترین ئاماریش، نەخۆشییەکانی جەڵتەی دڵ، هۆکاری یەکەمن بۆ مردن لەسەر ئاستی جیهان و ساڵانەش (17) ملیۆن و (300) هەزار کەس بەو نەخۆشییە گیان لەدەست دەدەن و ئەمەش رێژەی (30%) حاڵەتەکانی مردن پێکدەهێنێت.

sbeiy

دروست كردنی گومان بەرامبەر بە خۆ داپۆشین

دوای دەركەوتنی لاوازی موسڵمانان، داگیر كەران وئیمپریالیزمی جیهانی بە پاڵپشتی نۆكەرانی دەستیان خستە ناو كاروباری كۆمەڵگەی ئیسلامی بە شێوازی جۆراوجۆر، بە مەبەستی تێكدان وشێواندن و بڵاوكردنەوەی فەساد وگومان دروست كردن. یەكێك لەو بابەتانەی كە هەڵیان بژارد بریتی بوو لە خۆداپۆشینی ئافرەت

سەرەتا دەستیان كرد بە دروست كردنی گومان دەربارەی شەرعیەتی پۆشتەیی، بانگێشەیان بۆ ئەوە كرد كەوا ئەو دەستوورە فەرمانی ئیسلام نیە بەڵكو عەرەب ئەو داب ونەڕیتەیان لە بیزەنتیەكان وڕۆمە ئەغریقیەكان وەرگرتووە پاش فەتحی شام ومیسر

قاسم ئەمین دەڵێ‌ ئەو پۆشتەیی یەی كە پیاو بەزۆر سەپاندی بەسەر خێزانی، تاوەكو پەرەی سەند بۆ كچەكانی ودایك وخوشكی وگشت ئافرەتان.

هەروەها دەڵێ‌:( پۆشتەیی ناونیشانی ئەو مولكە كۆنەیە، كلتورێكە لە كلتورەكانی ئەو ڕەوشتە دڕندەیەی كە مرۆڤایەتی تیایدا دەژیا چەند سەدەیەك پێش ئەوەی بگاتە ڕێگەی ڕاست و هیدایەتی ئەوەی كە بزانێ‌ ئافرەت مولك نیە، هەر لەبەر ئەوەی ناوی ئافرەتە

لە كۆتاییدا زۆر بەڕاشكاوی بانگەوازی ئەوەی كردكەوا پۆشتەیی دەبێ‌ نەمێنێ‌ و بدڕێنرێ‌، هەروەك گەورەكانی لە ڕۆژئاوا داوایان لێكردبوو كە بانگەوازی بۆ بكات، گووتی (یەكەم هەنگاو پێویستمانە بۆ چوونە پێش و بەدەست هێنانی سەربەستی ئافرەت بریتیە لە دڕاندنی جلی خۆداپۆشین و لەناو بردنی ئاساوارەكانی).

پاش ئەوە دەستیان كرد بە بڵاوكردنەوەی پڕۆپاگەندەی نۆێ‌ بەوەی كەوا بە هۆی پۆشتەیی ئافرەت ناتوانێ‌ ئازادی وسەربەستی خۆی تەواو وەربگرێت، خوێندنی تەواو بكات، بژێوی ژیانی خۆی دابین بكات، هاوسەرەكان ناتوانن بەتەواوی تام وچێژ لە ژیانی هاوسەرێتی وەربگرن، هەروەك قاسم ئەمین دەڵێ‌: گەر پۆشتەیی هیچ كەم وكورتیەكی نەبێ‌ ئەوە پێچەوانەی سەربەستی مرۆڤە، ئافرەت ناتوانی ئەو مافانەی كەوا شەریعەت ویاساكانی دەستكرد بۆی داناوە بەدەستیان بهێنێ‌، هەروەك یەكێكی ناتەواو هەڵسوكەوتی لەگەڵ دەكرێت. ناتوانێ‌ هیچ كارێك بكات هەرچەندە شەریعەت هەموو مافێكی داوەتێ‌ كە ژیانی خۆی بەڕیوە ببات بەیەكسانی هەروەك پیاو، پۆشتەیی بەندی كردووە هەرچەندە یاسا یەكسانی كردووە لە سەربەستیدا لەگەڵ پیاو. هەر پۆشتەیی هیچ كەم وكورتیەكی تری نەبێ‌ تەنها ئەوانەی باسمان كرد، ئەوە بەسە بۆ ئەوەی ڕقمان لێی هەڵسێ‌ و هەموو نەفسێكی سەربەرزو دڵسۆز بۆ ئازادی وهەستدار بە خۆشیەكان وئارەزووەكانی ژیان لێی دوور كەوێتەوە. دووبارەی دەكەمەوە كەوا لەهەموو كەم و كورتیەكان گەورەتر ئەوەیە كە بەربەستە لە ڕێگەی تەواو كردنی خوێندن).

گەر بەووردی سەیری ووتەكانی بكەین دەبینین كەوا باسی مافی ئافرەت و سەربەستی ئافرەت دەكات لە شەریعەتی ئیسلامی، بەڵام خۆی مەبەستی سەرەكی ڕووخانی بنەماكانی شەریعەت ونەهێشتی داب ونەریتی ئیسلامیە.

بەو شێوەیە هێرش كرایە سەر پایگەكانی ئیسلام لەلایەن كوفری جیهانی سەرەتا بەهۆی دووڕووەكانی بەناو موسڵمان وەك قاسم ئەمین ، سعد زەغلول، لوتفیە سید، هدی شەعراوی، عەلی تەنتاوی وكمال مستەفا ئەتاتورك وڕەزا شای ئێران وزۆری تر. ئەوانە بەهۆی بێ‌ ئاگایی موسڵمانان وخەریك بوونیان بە شتی لاوەكی وگۆڕینی ئاڕاستەیان بەرەو نەتەوەگەریەتی، لەسەرووی هەموویانەوە بوونی بەرنامەیەكی داڕێژراوی درێژ خایەن ولەسەرخۆ دژی ئەو بنەمایانەی ئیسلام، لە كۆتاییدا توانییان سەر بكەون، تا ڕاددەیەكی زۆر لە گشت ووڵاتانی ئیسلامی بەهاوكاری سەركردە بەكرێ‌ گیراوەكانی ووڵاتانی عەرەبی وبەناو كۆمەڵ و ڕێكخراوە ئازادی خوازەكانی عەرەبی. ئەوەبوو توانیان بۆ یەكەم جار كچۆلەكانی قوتابخانە سەرەتاییەكان لە پۆشتەیی داماڵن، دوای ئەوانەش دواناوەندی وزانكۆكان و كۆمەڵگە بەتەواوی.

ئامانجی سەرەكی ئەوانە لە دژایەتی كردنی پۆشتەیی تەواوكردنی خوێندن نەبوو، چونكە هیچ كاتێ، لەهیچ كۆمەڵێك، جۆری پۆشاك نەبۆتە بەربەست لە ڕێگەی خوێندن وفێربوون. نەبیستراوە لە مێژووی دوورو درێژی مرۆڤایەتی كەوا جۆری پۆشاك ڕۆل، یان كاریگەری هەبێ‌ لەسەر پێشكەوتنی زانستی و شارستانیەتی كۆمەڵگەكان لەگەڵ بوونی ژمارەیەكی زۆر لە كۆمەڵگەو داب ونەریتی پۆشاكی جیاواز، بەڵكو ئامانجی سەرەكیان ئەوەیە ئافرەتانی موسڵمان لە پۆشاكی ڕەسەنی دوور بخەنەوە و تێكەڵاوی دروست بكەن تاوەكو كوڕان وكچانمان بیر لە هیچ شتێكی زانستی ڕۆشنبیری نەكەنەوە تەنها بەدواكەوتنی ئارەزووەجنسیەكان و ڕابواردنی بێ‌ سوود نەبێ‌. بەڵگەشمان ئەوەیە، ئەوە چەندەها ساڵە ووڵاتانی بەناو ئیسلامی كەوتنە شوێن پێی بێ‌ باوەڕان وپۆشتەیان فڕێدا، تێكەڵاوییان پەسەند كرد لە گشت ئاستەكانی خوێندن، ئایا لە ڕووی زانست وزانیاریەوە چیان بۆمان زیاد كرد؟ دەبینین لەدواوەی هەموو ووڵاتانن، ژێر دەستەو هەژاری، قەرزاری بانكە دەوڵەتیەكان، سەرشۆری وزەلیلی، بڵاوبوونەوەی نەخۆشی، دۆڕاندنی دونیاو دواڕۆژیش سەرباری هەمووان.

دەربارەی ئەو سەركەوتنانەی كە بێ‌ باوەڕان بەدەستیان هێنا لەناو كۆمەڵگەی ئیسلامی بە هاوكاری خۆفرۆشەكان، یەكێك لە سەركردەكانیان (ڕاوێژكاری وەزارەتی دەرەوەی بەریتانی بەناوی هـ. ئار.جیت لەكتابەكەی بەناوی – ئاراستەی ئیسلام بەرەو كوێ‌ دەڕوات) ئاماژە بەو سەركەوتنانە دەكات ودەڵێت: ئەو چاڵاكیە زانستی وڕۆشنبیریانەی، كە پیادەمان كردووە لەناو كۆمەڵگەی موسڵمانان لە ڕێگەی قوتابخانەكانی سەردەم و ڕۆژنامەو گۆڤارەكان وای پێ‌ كردوون تا ڕاددەیەكی زۆر بێ‌ باوەڕ بن، بەبێ‌ ئەوەی خۆشیان هەستی پێبكەن.

هەروەها دەڵێت: (پاش ماوەیەكی كورت جیهان بەرەو بێ‌ باوەڕی تەواو دەڕوات لە هەموو بوارەكانی ژیان گەر كارەكانمان بەم شێوەیە بڕوات، مەگەر هەندێ‌ هۆكار بێتە پێشەوە كە حیسابمان بۆ نەكردبێ‌)

لە ئەنجامی ئەو شەپۆڵە بێ‌ باوەڕی وبەدڕەوشتیەی كە لە ئەوڕپا دەستی پێكرد لە هەموو ئاستەكانی كۆمەڵگە بە زانستی و ئاینیەوە، وای كرد بەدڕەوشتی لە شوێنەكانی بەناو خوا پەرستی زیاتر بێت لە شوێنەكانی تر، لەلایەن سەركردەو پیاوانی ڕامیاری زیاتر بێ‌ لە خەڵكانی ئاسایی، لە ناوەندەكانی ڕۆشنبیری و زانكۆكان زیاتر لە شوێنەكانی تر. مامۆستا ئەنیس مەنسور دەڵێت، بۆ نموونە: جۆرج كلیمنسۆ كە ناسرابوو بە پڵنگی سیاسەتی فەڕەنسی1841-1929، كە توانی بەسەر دوژمنانی دەرەوەو، نیارەكانی ناوەوەدا زاڵ بێت، توانای ئەوەی هەبوو بە چەند زمانێك قسە بكات، توانای وەڵامدانەوەی چەند پرسیاری هەبوو لەیەك كاتداو لەبواری جیاجیادا، لەگەڵ ئەوەشدا پەیوەندی جینسی لەگەڵ800 ئافرەتدا هەبوو، لەو ئافرەتانە نزیكەی 40 منداڵی نا شەرعی هەبوو، بەڵام كاتێ‌ كە خێزانەكەی، كە كچێكی ئەمەریكی بوو شەوێك درەنگ هاتەوە لە ڕابواردن- پێوەی دیار بوو خیانەتی لەشی فرۆشی كردبێ‌- هەر بەو شەوە بە جلی خەوتن لەماڵ دەریكردە دەرەوەو بێ‌ ئەوەی بهێلی جل وبەرگی خۆی ببات.

ئەوە باری خێزانداری و كۆمەڵایەتی ئەورپا بوو پێش سەدەو نیوێك ئایا دەبێ‌ ئیستا چۆن بێت؟ لەگەڵ ئەوەشدا بەكرێ‌ گیراوەكان وخۆفرۆش وئاین فرۆشەكانی و وڵاتانی بەناو ئیسلامی هەر بەدوایان كەوتوون وپێشبڕكێش دەكەن بۆ نۆكەرایەتی. بەم كردەوەیان وادەزانن دەگەنە سەركەوتنی سەربازی و پێشكەوتنی زانستی و تەكنۆلۆجی سەردەم، بەڵام ئەوەمان نەبینی بە تایبەتی لەناو چینی ئافرەتان دوای فڕێدانی پۆشتەیی ئایا گەیشتنە ئاستێكی زانستی، ئایا بوون بە زاناو داهێنەر ومامۆستای قوتابیانی كوڕو كچ لە گشت بوارەكانی ژیان هەروەكو ئافرەتانی پێشوو، نمونەی شوهدەی دەینوری، شاژنی شام خوشكی سەلاحەددین، رەبیعە خاتوون خێزانی موزەفەرەدین كوكبەری، فاتمەی كچی مولانا شیخ خالدی نەقشەبەندی وجویرەی كچی حافزی عیراقی، زۆری تر. ئایا بۆچی ڕۆژێك بیر ناكەنەوە لەوەی بگەڕێنەوە سەر بەرنامەی خوا، بەرنامەی مرۆڤایەتی، بەرنامەی باووباپیرانیان، كە بەهۆی ئەو بەرنامەو دەست پێوە گرتنی ببوونە پێشەنگی هەموو جیهان لەگشت بوارەكانی ژیان. مزگەوتەكانی ئەو كات بنكەی ڕۆشنبیری و سەرچاوەی بەخشینی ڕۆناكی و زانست وزانیاری بوون بۆ گشت جیهان.

وةركيراوة

باڵنده‌ چاو تیژه‌كان ‌

باڵنده‌ چڕنووکدارەکانی وه‌ك داڵ و هه‌ڵۆ خاوه‌نی تیژترین چاون له‌ناو هه‌موو گیانله‌به‌راندا.

تۆڕه‌خانه‌كانی چاوی داڵ

زاناكان ده‌ڵێن: داڵ و هه‌ڵۆ چاویان هه‌شت هێنده‌ی چاوی مرۆڤ تیژه‌، ئه‌وان كه‌ باس له‌و راستییه‌ ده‌كه‌ن، ئه‌وه‌شیان روونكردۆته‌وه‌ كه‌ هۆكاری ئه‌و هه‌موو جیاوازییه‌، بۆ  پێکهاتەی تۆڕی چاویان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌، بۆ نموونه‌ تۆڕه‌خانەكانی چاوی داڵ له‌هه‌ر سانتیمه‌تر دووجایه‌كدا (1) ملیۆن خانه‌ی هه‌سته‌وه‌ری تێدایه‌، ئه‌و رێژه‌یه‌ش کە پێنج هێنده‌ی رێژه‌ی تۆڕه‌خانه‌كانی چاوی مرۆڤه‌، یاریده‌ده‌رێكی باشی ئه‌و باڵنده‌ گۆشتخۆرانه‌یه‌و واده‌كات، كه‌ له‌دوورییه‌كی زۆره‌وه‌ نێچیره‌كانیان به‌دی بكەن و به‌خێرایی (160) كم له‌ساعاتێكدا دوای بكه‌ون و راوی بكەن.

توانایه‌كی له‌ڕاده‌به‌ر

وێڕای ئه‌وه‌ زاناكان ئه‌وه‌شیان ده‌رخستووه‌، كه‌ هۆكاری هه‌ره‌ گرنگی پشت ئه‌و توانا له‌ڕاده‌به‌ده‌رەی باڵنده‌ گۆشتخۆره‌كان، ئه‌وه‌یه‌ كه‌ چاوی ئه‌وان (4) جۆر وه‌رگری ره‌نگیی تێدایه‌، ئه‌وه‌ش واده‌كات توانای بینییان بۆ ئه‌و ره‌نگانه‌ش هه‌بێت كه‌ له‌سه‌روو بنه‌وه‌شه‌یی و ژێر سووره‌وه‌ن، سەرەڕای ئه‌وە توانایەکی بێوێنەشیان هه‌یه‌ بۆ وه‌رگرتنی‌ رووناكی و دەتوانن به‌شێوەی ستوونی و ئاسۆیی هەموو رەنگەکان ببینن.

كوردستانى نوئ

40 خاڵ بۆ ئەوەی كەسێكی خۆش حاڵ بێت

كاتێك مرۆڤ لەهەوڵی بەردەوام دەبێت بۆ باشتر كردنی ژیانی خۆی دەبێت هەوڵی بۆ بدات، چونكە خۆشگوزەرانی و ژیان باش بوون دوو چەمكی ئەو ژیانەن و پێویستە بەبەرنامەو پلانەوە كاری بۆ بكرێت.. بەپێی بیروڕای خواناسان گرنگترین هۆكارێك بۆ خۆشگوزەرانی بریتییە لە باوەڕبوون بەخوای گەورەو پاشان خوای گەورە تەندروستییەكی سەلامەتت پێببەخشێت.. شارەزایان و پسپۆران رایانگەیاندووە، بۆ ئەوە مرۆڤ لەژیان خۆشحاڵ بێت و ژیانێكی خۆشی هەبێت پێویستە ئەو 40 هەنگاوە بگرێتەبەر.

1. ڕۆژانە لە نێوان (10 – 30) خولەك تەرخان بكات بۆ بەپێ‌ ڕۆیشتن.
2. ڕۆژانە بۆ ماوەی (10) خولەك بەتەنها دابنیشە.
3. ڕۆژانە لایەنی كەم (7) كاتژمێر بنوو.
4. لەگەڵ سێ‌ شت ژیان بەسەر ببە (ووزە، تێكۆشان، سۆز).
5. یاری كردنی رۆژانە.
6. ئەو كتێبە بخوێنەوە كەپێنج ساڵ پێشی ئێستا خوێندۆتەوە.
7. كاتێكی تایبەتی تەرخان بكە بۆ گەشەپێدانی رۆحت لە (نوێژو خواپەرستی و قورئان).
8. ڕۆژانە كەمێك لەگەڵ ئەوانە دابنیشە كەتەمەنیان لەسەرووی (70) ساڵیەوەیەو هەندێك لەوانەی تەمەنیان لەخوارووی (6) ساڵیەوەیە.
9. لەهەوڵدابە خەونەكانت بكەیت بەڕاستی.
10. لەخواردنی سروشتی نزیك ببەرەوەو لەخواردنە لەقوتوەكان دووربكەرەوە.
11. ڕۆژانە ئاوێكی زۆر بخۆرەوە.
12. هەوڵبدە رۆژانە سێ‌ كەس بخەیتە پێكەنین.
13. كاتی خۆت بەفیرۆ مەدە.
14. بیر لەو مەسەلانە مەكەرەوە كەتێیدا هەڵەت كردووە.
15. ڕێگەمەدە بیرۆكەی هەڵەو خراپ كۆنترۆڵی هەست و بیرت بكات.
16. بزانە كەژیان قوتابخانەیەكەو تۆش تێیدا قوتابیت و كێشەكانی ژیانیش وەك هاوكێشەكان وان.
17. بەیانیان وەك پاشابەو نیوەڕۆیان وەك ئەمیر بەو ئێوارانیش وەك هەژار بیر بكەرەوە.
18. لەژیانتدا دەم بەخەندە بە.
19. ژیان زۆر كورتە ، كەس لەخۆت تووڕە مەكە.
20. هەموو كاروبارێكی ژیان بەجدی وەرمەگرە، بەڵام كەسێكی واقیعی و عەقڵانی بە.
21. مەرج نییە لەسەرجەم گفتوگۆو دیالۆگەكان سەركەوتن بەدەست بهێنیت.
22. داهاتووی خۆت بەرابردوو مەگۆڕەوە.
23. ژیانی خۆت بەكەسانی تر بەراورد مەكە.
24. تاكە كەس كەپەیوەندی بەخۆشگوزەرانیتەوە هەبێت، خودی خۆتی.
25. گوێ‌ بۆ هەموو كەسێك بگرە بەبێ‌ جیاوازی.
26. ئەوەی پەیوەندی بەتۆوە نییە، پەیوەندیت پێیەوە نەبێت.
27. هەردەم گومانی باش بەخوای گەورە ببە.
28. هەر پێشهاتێكت تووش بوو لەخراپ و باش، باوەڕ بكە كە گۆڕانكاری ڕوودەدات.
29. ئاگاداری هاوڕێكانت ببە.
30. واز لەو شتانە بهێنە كەهیچ سوودیان بۆت نییە.
31. كەسێكی حەسوود مەبە لەژیان.
32. بەپشتیوانی خوای گەورە هەردەم چاوەڕوانی باشتر ببە.
33. لەهەرچ بارودۆخێك بووی هەست بەبێ‌ هێزی مەكە.
34. هەردەم لەهەوڵی ئەوەدابە كاروبارەكانت بەڕاست و دروستی ببێت.
35. هەردەم لەپەیوەندیكردنی بەردەوامدابە لەگەڵ دایك و باوكت و خانەوادەو خێزانەكەت.
36. هەردەم گەشبین و دڵخۆشبە.
37. هەموو ڕۆژێكی نوێ‌ شتێكی جوان و نوێ‌ پێشكەش بكە.
38. سنووری كاروباری خۆت بزانە.
39. كاتێك بەیانی دەكەیتەوە، سوپاسی خوای گەورە بكە، كەئەمڕۆشی پێبەخشی.
40. هەموو ڕۆژێك شتێك بنووسە.

سةرجاوة

bextewery

سپێنه‌ی‌ هێلكه‌ و سوده كانى

له‌نوێترین توێژینه‌وه‌ی‌ زانستیدا زانایانی‌ زینده‌وه‌رزانی‌ بۆیان ده‌ركه‌وتووه‌، سپێنه‌ی‌ هێلكه‌ هاوشێوه‌ی‌ ده‌رزی‌‌و ده‌رمانه‌ پزیشكییه‌كانه‌، سپێنه‌ی‌ هێلكه‌ش فشاری‌ خوێن داده‌به‌زێنێت.

ماڵپه‌ڕی‌ ئیلاف بڵاویكرده‌وه‌، تیمێكی‌ پزیشكیی‌ زانكۆی‌( جیلین) له‌چین، ماوه‌یه‌كه‌ سه‌رقاڵی‌ توێژینه‌وه‌ن له‌سه‌ر سپێنه‌ی‌ هێلكه‌.

دكتۆر(چی‌ بۆنگ یو) سه‌رۆكی‌ تیمه‌ پزیشكیه‌كه‌ ڕایگه‌یاند، له‌ئه‌نجامی‌ توێژینه‌وه‌كه‌یاندا بۆیان ده‌ركه‌وت، سپێنه‌ی‌ هێلكه‌ كه‌به‌شێكی‌ گرنگی‌ پێكهاته‌ی‌ هێلكه‌یه‌، چالاكی‌ ماده‌ی‌ (ئیس) كه‌ده‌بێته‌ هۆی‌ به‌رزبونه‌وه‌ی‌ فشاری‌ خوێن ڕاده‌گرێت، به‌وه‌ش سپێنه‌ی‌ هێلكه‌ هاوشێوه‌ی‌ ده‌رزی‌ و ده‌رمانه‌ پزیشكیه‌كان فشاری‌ خوێن داده‌به‌زێنێت، دكتۆر (چی‌ بۆنگ) ئاشكرایكردووه‌، هه‌مووتاقیكردنه‌وه‌كانیان له‌سه‌ر مشك كردووه‌، پاش دڵنیابونیان له‌ڕاستی‌ توێژینه‌وه‌كان، ئه‌نجامه‌كه‌یان ڕاگه‌یاندووه‌.

ئایا ماوسی كۆمپیوته‌ر نامێنێت؟

ماوس، بە واتا كوردییەكەی (مشك)، ئەو ئامێرەیە كە دەكرێ بە شاكلیلی چوونە ناو جیهانی كۆمپیوتەری ناو بەرین، بە بێ ماوس ئەركەكان جێبەجێ نابن، پڕۆگرامەكان ناكرێنەوە.
بە هەنگاوهاوییشتنی تەكنەلۆژیای دیجیتالی بەرەو هۆشمەندی و لەمسی، پێدەچێ ماوس ئەو گرنگییەی جارانی نەمێنێ.

كۆمپانیای ئەپل بەم دواییانە ئامێرێكی دروست كردووە كە بە Magic Trackpad ناسراوە، بە هۆی ئەو ئامێرەوە ئیدی بەكارهێنەر پێویستی بە ماوس نامێنێ.

ئەو ئامێرە بە تەواوی شوێنی ماوس دەگرێتەوە.
هێماكانی جوڵە بۆ ئەم ئامێرە بەم شێوەیەن، جوڵەی دوو پەنجە بۆ سەر و خوار و چەپ و راست، زەربەلێدان بۆ گەورەكردن، سووڕاندنی وێنە بە یارمەتی سەری پەنجەكان.
بەهۆی ئەو ئامێرەوە دەكرێ تەنانەت گەر 10 مەتریش لە كۆمپیوتەر دوور بی، بە هۆی سیستەمی بلوتووسی ئامێرەكە دەتوانی ئەركەكان جێبەجێ بكەی.

نیشانەكانی قبوڵ بوونی تەوبەکردن

برای خۆشەویستم …خوشكی بەڕێزم چەند نیشانەیەك هەیە ئاماژەن بۆ ئەوەی كە تەوبەكەت قبوڵ بوەو گەڕانەوەیەكی راست و پاكت ئەنجامداوە لەوانە:

1- تەوبەكار پاش تەوبەكردنەكەی باشتر بێت وەك لە پێش تەوبەكردنەكەی:

ئەمەش هەموو كەسێك هەستی پێدەكات و بە خۆی دەزانێت كە ئێستا باشترە وەك لە پێشتری یان نا, خۆ ئەگەر باشتر بویت ئەوا سوپاس و ستایشی خودای مەزن بكات كە سەركەوتوی كردویت و تەوبەكەی لێوەرگرتویت با بشپاڕێتەوە بەڵكو خودای مەزن بەردەوامی بكات, چونكە لە تەوبە گرنگتر بەردەوامبونە خۆ ئەگەریش وا نەبوو ئەوا با لۆمەی خۆی بكات و هیممەتێك بكات بۆ زیاتر بەرەو پێشەوە رۆیشتن چونكە ئاماژەی خراپن بۆ ناراستێتی تەوبەكردنەكە.
2- دەبێت بەردەوام ترسی لێنەبڕێت:
لەوەی كە جارێكی تر بگەڕێتەوە بۆ تاوانكردن لەوەی خودای مەزن تۆڵەی ئەو تاوانانەی پێشوی لێبكاتەوە لە …. دەبێت بەردەوام بە بەردەوامی بترسێت و ئەمین نەبێت لە خەشم و قینی خودای مەزن پەنا بە خودا لە خەشم و قینی خودا چونكە مرۆڤی ژیر لە سزای پەروەردگاری بێ‌ ئاگا نابێت ئەمەش حاڵیەتی تا ئەو دەمەی فریشتەكان پێی دەڵێن:( أَلاَّ تَخَافُوا وَلاَ تَحَزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِآلْجَنَّةِ الَّتِى كُنْتُم تُوعَدُونَ (30)] (فصلت 30)  مەترسێن و هیچ غەم و پەژارەیەكیتان نەبێت, مژدەی ئەو بەهەشتانەتان لێبێت كە بەڵێنتان پێدەدرا, ئیتر ئا لەوێ‌ ترس و بیم و غەم و پەژارەكەی نامێنێت.

3- دەبێت دوای تەوبەكردنیش بە گەورە تەماشای تاوانەكانی بكات:
بەڵێ‌ دەبێت بە گەورە تەماشای تاوانەكانی بكات, چ ئەوانەی كە ئەنجامی داوە و تەوبەی لێكردوە, چ ئەوانەی كە نەفسی و شەیتان و هەواو ئارەزووی داوای لێدەكەن ئەنجامی بدات….
ئیبن مەسعود (رەزای خودای لێ بێت) دەفەرموێ‌: ( إِنَّ الْمُؤمِنَ يَرَى ذنُوبَهُ قَاعِدٌ تَحْتَ جَبَلٍ يَخَافُ أَنْ يَقَحَ عَلَيهِ, وَإِنَّ الْفَاجِرَ يَرَى ذُنُوبَهُ كَذُبَابٍ مَرَّ عَلَى اَنْفِهِ فَقَالَ بِهِ هَكَذَا))…

واتە: باوەڕدار تاوانەكانی وەكو كێوێك دەبینێ‌ بە سەر سەریەوە دەترسێ‌ داكەوێتە بە سەریدا, بەڵام خراپەكارو دغەڵ تاوانەكانی بە مشێولەیەك دەبینێ‌ بەلای لوتی تێبپەرێت ئەویش بە دەستی ئاوهایەكی لێ‌ بكات بفڕێت.
هەندێك سەلەف رەحمەتی خودایان لێ‌ بێت فەرموویانە:( لاَ تَنْظُر إِلَى صِغَرِ المَعْصِيَةِ وَلَكِنِ انْظُر إِلَى مَنْ عَصَيْتَ))….

واتە تەماشای بچوكی تاوانەكە مەكە, بەڵكو تەماشای گەورەیی ئەو خودایە بكە كە تاوانەكەت لە ئاست ئەنجامداوە.
هەروەهل ئەنەسی كوڕی مالیك رەزای خودای لێ‌ بێت دەفەرمووێ‌: ( بەراستی ئێوە هەندێك شت دەكەن لە تاڵە موو باریكترە لە پێش چاوتان, بەڵام ئێمە لە سەردەمی پەیامبەری خودادا (درودی خودای لە سەر بێت) ئا ئەو جۆرە كارانەمان بە تاوانە لە ناوبەرەكان دەزانی.
ئەوە ئەنەسە یەكێكە لە صەحابیەكان هاوەڵی پەیامبەری خودایە, بە تابعیە بەڕێزەكان ئاوها دەڵێت لە كاتێكدا پەیامبەری خودا (صلی الله علیه وسلم) خۆی شایەتی چاكەی بۆ ئەو سەردەمە پاكە داوە هەروەك لە صەحیحی بوخاری موسلیمدا هاتووەلە حەدیسەكەی عەبدوڵڵای كوڕی مەسعودو عیمرانی كوڕی حوسەین و ئە بو هورەیرە كەوا پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) فەرموویەتی:( خَيْرُ أُمَّتِي قَرْنِي ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ ثُمَّ الَّذِينَ يَلُونَهُمْ))…..

واتە: باشترینی ئومەتەكەم ئەم خەڵكانەی سەردەمی منن پاشان ئەوانەی دوای ئەوان دێن, پاشان ئەوانەی دوای ئەوان دێن)).
ئەگەر ئەنەس رەزای خودای لێ‌ بێت بەو سەردەمە پاكە وا بڵێت باشە ئەگەر ئەمڕۆی موسڵمانان ببینێت چی دەفەرمووێ‌ خودای مەزن پێ چەسپاو دامەزراومان بكات لە سەر هەق.
4- دەبێت تەوبەكردن تۆبەكار دڵشكاو ملكەچ و بێ فیز بكات لە بەرامبەر بە پەروەردگارەكەی:
هیچ شتێك لەوە خۆشەویستر نیە لە لای خودا كە بەندە بە دڵشكاوی و لاوازی و ملكەچیەوە بگەڕێتەوە لای, بە دڵێكی تەڕو پاراو بە زیكری خودا بە بێ‌ خۆپەسەندی و لە خۆبایی بوون بە بێ‌ حەز كردن لە ستایش بە بێ‌ كەم تەماشاكردنی خەڵك بە هۆی تاوان و سەرپێچیانەوە.
ئا ئەمەش هەقیقەتی تەوبەكردنە ئەوەندە دەترسێ‌ لە سەرەنجامی خراپی ئەو كارەی لێی وەشاوەتەوە وەختە دڵی دەردەچێت جا هەر كەس لە دونیا نەترسێ‌ و دڵی نەشكێت بۆ ئەوانەی لێی وەشاوەتەوە لە ئاخیرەتدا دەبێت بترسێ‌ و دڵی بشكێتەوە, چونكە دڵ هەر دەبێت بشكێتەوە جا یا لە دونیایە یا لە ئاخیرەت ئیتر هەر كەسێك ئەمەی لە خۆ نەبینی با تەوبەكەی تۆمەتبار بكات هەوڵی راستكردنەوەی بدات.
هەر بۆیە پێغەمبەر (صلی الله علیه وسلم) دەفەرموێت هەروەك لە صەحیحی موسلیمدا لە حەدیسەكەی ئەبو هورەیرە هاتوە:(( أَقِرَبُ مَا يَكُونُ العَبْدُ مِنْ رَبِّهِ وَهُوَ سَاجِدٌ فَأَكْثِرُوا الدُّعَاءَ)).

واتە: نزیكترین ساتی بەندە لە خودای مەزنەوە ئەو كاتەیە كە سوجدە دەبات هەر بۆیە دوعا بكەن زۆر بپاڕێنەوە..
چونكە لەو كاتەدا بەندە شەریفترین و بەڕێزترین شوێنی لاشەی كە سەریەتی ئاوها كەچی كردوە و داینەواندوە بۆ پەروەردگارەكەی لە سەر زەوی داناوە, ئەو زەویەی كە ئەم پێی لە سەر دادەنێت كە لەو پەڕی زەلیلی دایە هەر بۆیە لە بەر زەلیلیەكەی خودای مەزن دوعای گیرا دەكات خودای بیسەرو بینا دوعای ئێمە و ئێوەش بكا گیرا.
چەند خۆشە بەو پەڕی زەلیلی و ملكەچی و دڵشكاویەوە بڵێی:((واسألك بقوتك وضعفي , وبغناك عني وفقري إليك هذه ناصيتي الكاذبه الخاطئة بين يديك , عبيدك سواي كثير , وليس لي سيدٌ سواك ولا ملجأ ولا منجي منك الا اليك أسألك مسألة المسكين وابتهل اليك ابتهال الخاضع الذليل وادعوك دعاء الخائف الضرير ,سؤال من خضعت لك رقبته ورغم لك انفه وفاضت لك عيناه وذلّ لك قلبه .

پەروەردگارا لێت دەپاڕێمەوە بە دەسەڵاتداری خۆت و بێدەسەڵاتی خۆم لێت دەپاڕێمەوە بە بەهێزی خۆت و لاوازی خۆم, لێت دەپاڕێمەوە بە بە بێ‌ نیازی تۆ بە من و نیازمەندی من بە تۆ, بە هەژاری من و دەوڵەمەندی تۆ, …… ئەوە نێوا چاوانە درۆزنە هەڵەكارەكەی منە لە بەر دەستی تۆدا, بەندەی جگە لە منت زۆرە, بەڵام من جگە لە تۆ شك نابەم, هیچ پەناگەو حەشارگەیەكم نیە مەگەر هەر بۆی لای تۆ نەبێت ئەی پەروەردگار لێت دەپاڕێمەوە بە پاڕانەوەی هەژاران.
5- دەبێت ئاگاداری كرداری ئەندامەكانی بێت.
دەبێت ئاگاداری زمانی بێ‌ لە درۆ كردن و غەیبەت و فیتنەیی و وتی وتی و قسەی زیادە و قسە هێنان و قسە بردن دەبێت سەرقاڵی بكات بە زیكرو قورئان خوێندن و قسەی خێرو فەرمان بە چاكەو رێگریكردن لە خراپە.
هەروەها ئاگاداری سنگی بێت هەرچی حەڵاڵە ئەوە بخوات ئاگاداری چاوەكانی بێت تەماشای حەرامی پێنەكات, ئاگاداری گوێی بێت ئەوەی حەرامە گوێی بۆ نەگرێت وەكو درۆكردن و غە یبەتكردن و گۆرانی و مۆسیقاو هتد…
هەروەها ئاگاداری دەستەكانی بێت لە بۆ شتی حەرام درێژیان نەكات ئاگاداری هەردوو پێی بێت و بەرەو حەرام پێی نەڕوات لە هەمووی گرنگتر ئاگاداری دڵی بێت لە ڕیا و رق و بوغزو حەسودی غەش و دەغەڵی و خۆشویستنی دوژمنانی خودا و رق لێبونی دۆستانی خودا…… هتد بە دووری بگرێت.
چونكە دڵ پادشایە و ئەندامەكانیش سەربازی ئەو پادشایەن سەربازەكان بە پێی رێنمایی ئەو پادشایە هەڵسوكەوت دەكەن هەر بۆیە پەلاماری عەرشی پادشایەتی بدەو خۆت بە سەربازەكانەوە سەرقاڵ مەكە, چاككردنی پادشاكە بێگومان چاككبونی سەربازەكانی لەگەڵدایە.
ئاگاداری سەرجەم عیبادەتەكانی بێت پاك و ساغ و بێخەوشی بكا بە تەنها بۆ خودای مەزن دووركەوێتەوە لە ریابازی و ناو پەیدا كردن.

وةركيراوة

 

فه‌یس بووك، به‌ هۆكارێكی نادیار له‌كارده‌كه‌وێت

زۆربه‌ی وڵاتانی ڕۆژهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست و هه‌ندێك وڵاتانی تر ناتوانن داخڵی فه‌یس بووك ببن‌و تائێستا هۆكاری ئه‌و كێشه‌یه‌ نه‌زانراوه‌.

پاش ئه‌وه‌ی ئه‌مشه‌و له‌ تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی تویته‌ر ملوێنه‌ها كه‌س ده‌ستیان كرد به‌ نو‌وسینی تانه‌، كه‌ ناتوانن بچنه‌ ناو تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تی فه‌یس بووك به‌هۆی هۆكارێكی نه‌زانراوه‌وه‌، هه‌رچه‌نده‌ له‌لایه‌ن كه‌سانی شاره‌زاوه‌ چه‌ند ڕێگه‌یه‌ك بۆ كردنه‌وه‌ی په‌ڕه‌ی سه‌ره‌كی خرایه‌ ڕوو، به‌ڵام كه‌س نه‌یتوانی په‌ڕه‌ی سه‌ره‌كی بكاته‌وه‌ ته‌نانه‌ت نه‌ ده‌توانرا به‌رنامه‌و یارییه‌كانیشی بكرێته‌وه‌ له‌ناو مۆبایله‌كانه‌وه‌.

له‌مه‌وه‌ بۆمان ده‌رده‌كه‌وێت كه‌ كێشه‌كه‌ په‌یوه‌ندی به‌ DNS ه‌وه‌ هه‌یه‌،هه‌رچه‌نده‌ چه‌نده‌ها وڵات له‌ نیوه‌ی شه‌و توانییان بچنه‌وه‌ ناو تۆڕه‌كه‌، به‌ڵام تائێستا زۆر له‌ وڵاتان كێشه‌كه‌یان بۆ چاره‌سه‌ر نه‌كراوه‌.

خةندان

 

سێکس خۆشترین چالاکییە

توێژینەوەیەکی تازە دەریخستووە سێکس پلەی یەکەمی هەیە لەوچالاکیانەدا کەخۆشی بە مرۆڤ دەبەخشن

چونکە سێکس چێژ و هاوبەشی و مانای زیاتری تێدایە بە بەراورد لەگەڵ چالاکیەکانیتر

ئەمەش لەکاتێکدایە کە ئەنجامدانی کاری ناوماڵ و بەکارهێنانی فەیسبوک لە نزمترین پلەدان لەمڕووەوە

دوای ئەوەی ئەو توێژینەوەیە بە ڕوونی دەریخستووە کە سێکسکردن چێژبەخشترین چالاکییە، ڕەنگە زۆر کەمبن ئەو کەسانەی پێیانوایە چالاکییەکیتر هەبێت زیاترلە سێکس چێژبەخشبێت

توێژەرەوەکان لەڕێگای کورتە نامەی مۆبایلەوە خشتەی پۆلێنکردنی ئەو چالاکیانەیان خستۆتە بەردەست خەڵک کە رۆژانە بەشێوەیەکی ڕۆتینی ئەنجامی دەدەن و خۆشیان پێدەبەخشێت، لە ئەنجامدا دەرکەوتووە کە سێکسکردن لە پلەی یەکەمدایە لەڕووی ئەو تایبەتمەندیانەوە کە توێژینەوەکە پشتی پێبەستووە، تایبەتمەندییەکان بریتین لە: چیژ، مانا و هاوبەشی.

هەروەها دەرکەوتووە خواردنەوە کهولیەکان و ئاهەنگەکان لەڕووی چێژەوە لە پلەی دووەمدان، لەڕووی ماناوە لە پلەی دەیەمدان،

بەکارهێنانی فەیسبوک لەڕووی ماناوە لەنزمترین پلەدا هاتووە،

توێژینەوەکە “کارستن گریم” لە زانکۆی “کانتەربێری” لە نیوزیلاندا ئەنجامیداوە، دوای ئەوەی هەستیکردووە ڕێژەی خەمۆکی لە بەرزبوونەوەدایە، بەتایبەت لە کۆمەڵگا ڕۆژئاواییەکاندا، لە ئێستادا زۆرێک لە پسپۆڕان سەرقاڵی دۆزینەوەی ڕێگایەکن بۆ پێوانەکردن و چاودێریکردنی خۆشبەختی.

گریم دەڵێت: “یەکێک لەو بوارانەی من لێیدەکۆڵمەوە(تێگەیشتن لە خۆشبەختی)ە و ڕێگاکانی گەیشتنە بە خۆشبەختی”

دەروونناسەکان ئاماژە بەوە دەکەن کە تاکەکان لە سێ ڕوانگەوە هەوڵی بەدەستهێنانی خۆشگوزەرانی دەدەن؛ ڕێگاکانیش(چێژ، هاوبەشی و مانا)ن.

لە توێژینەوەکەدا دەرکەوتووە کە ئەو چالاکیانەی زۆرترین خۆشی دەبەخشن بریتین لە: سێکس، خواردنەوە کهولیەکان، کاری خۆبەخشی، تێڕامان یان بەجێهێنانی سروتە ئاینیەکان، تێکەڵبوونی کۆمەڵایەتی، گوێگرتن لە مۆسیقا، شت کڕین و یارییە جۆراوجۆرەکان.

هەروەها بە پێی توێژینەوەکە ئەو چالاکیانەی کەمترین خۆشی دەبەخشن بریتین لە: نەخۆشی، بەکارهێنانی فەیسبوک، کاری ناو ماڵ، خوێندن، وانە(دەرس)، ئیشکردن، بەکارهێنانی هۆکارە گشتیەکانی گواستنەوە، بەکارهێنانی کۆمپیوتەر و شتن.

 وةركيراوة

شه‌پۆلێكی به‌فربارین هه‌رێم ده‌گرێته‌وه‌

به‌ڕێوه‌به‌ری كه‌شناسی‌و بومه‌له‌رزه‌ی هه‌رێمی كوردستان ئاشكرایكرد، به‌هۆی كاریگه‌ری نزمه‌ پاڵه‌په‌ستۆیه‌ك له‌هه‌فته‌ی داهاتوودا شه‌پۆلێكی باران‌و به‌فربارین ناوچه‌كانی هه‌رێمی كوردستان ده‌گرێته‌وه‌.
(فازڵ ئیبراهیم) به‌ڕێوه‌به‌ری كه‌شناسی‌و بومه‌له‌رزه‌ی هه‌رێمی كوردستان به‌ NNA ڕاگه‌یاند، له‌ئه‌نجامی كاریگه‌ری نزمه‌ پاڵه‌په‌ستۆیه‌ك كه‌ هه‌رێمی كوردستانی گرتووه‌ته‌وه‌، له‌ هه‌فته‌ی داهاتوودا پێشبینی ده‌كرێت به‌فر ببارێت به‌تایبه‌تیش له‌ناوچه‌ شاخاویه‌كاندا، ڕێژه‌ی بارانبارینیش له‌مساڵدا به‌راورد به‌ ساڵی‌ پار به‌ڕێژه‌ی (100%) زیادی كردووه‌.
به‌ڕێوه‌به‌ری كه‌شناسی‌و بومه‌له‌رزه‌ی هه‌رێمی كوردستان ڕوونیكرده‌وه‌، له‌به‌شێكی دیكه‌ی ناوچه‌كانی هه‌رێمی كوردستاندا بارانبارین له‌ڕۆژی هه‌ینییه‌وه‌ ده‌ستپێده‌كاته‌وه‌

ئاويزة